ماهنامه شماره 105 تکاتو - فروردين ماه 1400
- ناشر: شرکت توسعه کشت دانه های روغنی
- تعداد صفحات: 13
- تاریخ نشر: مرداد- ۱۳۹۹
- زبان: فارسی
بر اساس آمار گمرک، در دوازده ماهه سال ۱۳۹۷ در حدود ۶۰۰ تن بذر کلزا از کشورهای فرانسه، اسپانیا، آلمان، صربستان و امارت متحده (مربوط به سایر کشورهای تولید کننده) به ارزش بیش از ۳۰۰ میلیارد تومان وارد کشور شده است. در صورتیکه میزان مصرف بذر کلزا در هکتار را شش کیلوگرم در نظر بگیریم و سطح زیر کشت کلزا را در سال مذکور حدود ۲۰۰ هزار هکتار فرض نمائیم، میتوان نتیجه گرفت به طور تقریبی بذر کلزا وارداتی در سال مذکور تامین کننده نیاز نصف سطوح کشت کلزا در کشور بوده است.
کنجد(Sesamum indicum L. ) ، گیاهی دانه روغنی یکساله متعلق به خانواده pedaliacea با برگهایی پهن، خودگشن و روز کوتاه است که معمولا طی ۴۶-۴۳ روز به گل میرود. عادت رشدی این گیاه به صورت نامحدود بوده و به همین دلیل کپسولها به صورت یکنواخت نمیرسند. دانه کنجد حاوی روغن خوراکی و با کیفیتی است که برای پخت و پز و سالاد استفاده میشود. کنجد به دلیل درصد روغن بالا و مطلوب، به پادشاه دانههای روغنی مشهور است. روغن کنجد بیرنگ و بدون بو و بذرهای آن حاوی ۶۴-۴۶% روغن، ۲۸-۲۰% پروتئین، ۱۶-۱۴% قند و ۷-۵% مواد معدنی میباشند (Azam Khan et al, ۲۰۲۰). در این مقاله به بررسی برخی از مطالعات اخیر انجام شده جهت بهبود عملکرد و کیفیت کنجد در زمینههای بهزراعی، بهنژادی، بیوتکنولوژی و گیاهپزشکی پرداخته میشود.
گیاه کلزا (Brassica napus L.) سومین محصول مهم روغنی جهان بوده و در بین آن دسته از محصولات زراعی که هدف اصلاح ژنتیکی بودهاند، تاریخچه بینظیری دارد بطوریکه یکی از اولین و پرشتابترین محصول اصلاح شده بیوتکنولوژیکی است. کلزا توسط تمدنهای باستانی در آسیا و مدیترانه کشت و از روغن آن برای روشنایی استفاده میشد. این گیاه اولین بار ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح در کشور هند کشف و در قرن ۱۳ در اروپا کشت گردید. ارقام اولیه این گیاه کانادایی بوده و به عنوان روانکننده در کشتیهای نیروی دریایی مورد استفاده قرار میگرفتند. کلزا تا پایان جنگ جهانی دوم، در کشورهای غربی جهت مقاصد خوراکی مورد بهره برداری قرار نمیگرفت ولیکن در آن زمان، کمبود چربی و روغن، منجر به بررسی چندین گونه از جمله گل آفتابگردان، گلرنگ، سویا و کلزا به عنوان منبع روغن خوراکی شد. در نتیجهی این بررسی، گیاه کلزا در مناطق وسیعی از غرب کانادا توسط محققین سازگار شد. این سلسله رویکردها نهایتاً منجر به پیشرفت محصول کلزا دانه روغنی و اصلاح آن گردید (Beszterda & Nogala-Kałucka ۲۰۱۹)
گزارشهای علمی متعددی در خصوص اثربخشی اصلاح ازت خاک، در کنترل انواع بیمارگرهای گیاهی وجود دارد (Bailey & Lazarovits, ۲۰۰۳). برای مثال، کاربرد کنجاله سویا در مزارع سیبزمینی، به کاهش چشمگیر پژمردگی ورتیسیلیومی، جرب سیبزمینی و جمعیت نماتدهای پارازیت گیاهی در خاک مزارع مورد آزمایش، منجر شد (Conn & Lazarovits, ۱۹۹۹;Lazarovits et al., ۱۹۹۹). افزودن کنجاله سویا به خاک، منجر به انتشار آمونیاک در خاک میشود که این ماده برای بسیاری از ارگانیسمها از جمله اندامهای بقای بیمارگرهای گیاهی، سمی است (Bailey & Lazarovits, ۲۰۰۳). مقدار کم کربن آلی در خاک، برای تجمع آمونیاک بسیار مهم است در حالی که مقادیر بالای مواد آلی خاک، از تجمع آمونیاک جلوگیری میکند (Tenuta & Lazarovits, ۱۹۹۹).