ماهنامه شماره 102 تکاتو - فروردين ماه 1400
- ناشر: شرکت توسعه کشت دانه های روغنی
- تعداد صفحات: ۱5
- تاریخ نشر:اردیبهشت- ۱۳۹9
- زبان: فارسی
دانه سویا به دلیل درصد روغن و پروتئین و نقش آن در تغدیه انسان و دام تاثیر بسیار زیادی در زندگی انسانها دارد. نگاهی به بررسی آمارهای تولید و مبادلات تجاری این محصول در جهان در مقاطع مختلف نشان می دهد که میزان تولید سویا در جهان در فاصله سالهای ۱۳۴۰ تا ۱۳۹۷ ( شکل اول) تغییرات رو به افزایشی در اکثر کشورها داشته است. این محصول در قریب به ۱۲۰ کشور جهان تولید می شود و سهم بزرگی در اقتصاد جهانی دنیا دارد. نگاهی به آمارهای تولید این محصول در ۱۲ کشور برتر تولید کننده این زراعت در کنار ایران نشان می دهد اکثر این کشورها در فاصله سالهای ذکر شده وضعیت رو به رشدی دارند اگرچه آمریکا، برزیل و آرژانتین توانسته اند جایگاه خود را با سایر کشورها به صورت محسوسی ارتقا بخشند.
سویا (Glycine max (L.) Merr) یک لگوم مهم اقتصادی از نظر تامین کنجاله، روغن و سایر فرآوردههای جانبی است. سویا حاوی حدود ۴۰ درصد پروتئین و ۲۰ درصد روغن در دانه بوده و در بازارهای بین المللی رتبه اول را در تولید روغن (۴۸ درصد) در بین محصولات مهم دانه روغنی دارد. علیرغم اهمیت اقتصادی این محصول، باز تنوع ژنتیکی ارقام سویا محدود است. ارقام بومی و محلی در شرق آسیا در آستانه انقراض هستند، زیرا کشاورزان اکنون در حال کشت ارقام جدید سویا با عملکرد بالا هستند. سویا یک لگوم خودگردهافشان است. میزان تلاقی طبیعی در آن از کمتر از ۵/۰ تا حدود ۱ درصد متفاوت است. اولین ارقام سویای زراعی در ایالات متحده از ژرم پلاسم معرفی شده در آسیا منشاء گرفته اند.
آفتابگردان گیاهی یک ساله و از نظر رتبه بندی چهارمین دانه روغنی مهم دنیاست. دانه های آفتابگردان با دارا بودن ۵۲-۴۶ درصد روغن با خصوصیات کیفی بالا(مقادیر زیادی اسید چرب غیر اشباع و کلسترول پایین)، یکی از مهمترین منابع تولید روغن خوراکی در جهان است (چتوکوری،۲۰۱۳). دراین مقاله به بررسی مختصر نتایج برخی از مطالعات اخیر انجام شده در رابطه با افزایش عملکرد و بهبود صفات کمی و کیفی این محصول پرداخته می شود.
پرنود (۱۹۹۰)، در بررسی ۲۴۴۰ پژوهش مختلف در مورد تاثیرات کود بر بیش از ۴۰۰ آفات و بیماریهای گیاهی، نشان دادکه در ۶۵ درصد از موارد مورد بررسی، کوددهی با فسفر به بهبود سلامت گیاه و کاهش بیماریهای گیاهی منجر شده است. با این وجود، در ۲۸ درصد موارد، کوددهی با فسفر منجر به افزایش مشکلات آفات و بیماریها شده است (Perrenoud, ۱۹۹۰). اثرات فسفر همانند نیتروژن بر بیماریهای گیاهی، ممکن است نتیجه اثرات مستقیم بر عامل بیماری، متابولیسم گیاه میزبان، تامین مواد غذایی عامل بیماری و مکانیسم دفاعی میزبان باشد (Walters & Bingham, ۲۰۰۷). در حقیقت، کاربرد نمکهای فسفر به صورت محلولپاشی روی برگ، نشان داده است که فسفر منجر به بروز مقاومت در برابر عوامل بیماری، در طیفی از گیاهان زراعی از جمله خیار (Mucharromah & Kuc, ۱۹۹۱)، لوبیا (Walters & Murray, ۱۹۹۲)، انگور (Reuveni & Reuveni, ۱۹۹۵)،ذرت (Reuveni et al., ۱۹۹۴) و برنج (Mandahar et al., ۱۹۹۸)، شده است. بدیهی است که تامین فسفر کافی برای رشد محصول مهم است و به نوبه خود ممکن است به کاهش بیماری کمک کند. با این حال، میزان و نحوه مصرف کود فسفر، به طیفی از عوامل از جمله نوع محصول و نوع عامل بیماری بستگی دارد. رونی (۱۹۹۸)، پیشنهاد کرد که کاربرد فسفات به صورت محلولپاشی روی برگ ممکن است بتواند به عنوان بخشی از برنامه کنترل تلفیقی بیماریها، مورد استفاده قرار گیرد، اگر چه پذیرش چنین رویکردی، به وجود سایر اقدامات موثر کنترل بیماری و به صرفه بودن کنترل بیماری در یک محصول خاص، بستگی دارد (Reuveni & Reuveni, ۱۹۹۸).
در ادامه مطالب درج شده در خبرنامه شماره ۱۰۱ در خصوص توارث ژنتیکی منابع مقاومت کمی و کیفی بیماری ساق سیاه کلزا، علیرغم نقشه یابی ژنتیکی تعدادی از منابع مقاومت در گیاه میزبان این بیماری (کلزا)، تاکنون فقط دو ژن مقاومت در کلزا کلون شدهاند. یکی ژن LepR۳ که در رقم کلزا Surpass ۴۰۰ (حاصل تلاقی بین B.rapa spp. sylvestris و B.oleracea spp. alboglabra) (Larkan et al. ۲۰۱۳) و دیگری Rlm۲ ، شکل دیگری از واریانت LepR۳ که در رقم Glacier DH۲۴۲۸۷ وارد شده است(Larkan et al. ۲۰۱۵). بررسی مشخصات ژن LepR۳ نشان میدهد این ناحیه ژنی عملکردی شبیه ژن Cf-۹ در گوجه فرنگی که در مقاومت نسبت به قارچ آسکومیست Cladosporium fulvum نقش دارد(Jones et al. ۱۹۹۴)، همان عملکرد را نسبت به L. maculans نشان می دهد(Stotz et al. ۲۰۱۴). هر دو ژن LepR۳/Rlm۲ تحت عنوان گیرندههای شبه پروتئینی یا receptor like proteins (RLP) نام دارند که به ترتیب با عملگرهای عامل بیماریزا تحت عنوان AvrLm۱ و AvrLm۲ در سطح سلولهای گیاهی واکنش نشان میدهند. این رده پروتئینهای مقاومت در گیاهان، شبیه ژنهای رده NBS-LRRs نیستند، لذا این سوال مطرح خواهد شد که آیا RLPs به عنوان effector triggered immunity (ETI)یا عملگرهای همراه واکنش ایمنی در گیاه محسوب میشوند؟